W Polsce odkryto „wyjątkową” 300-letnią protezę kończyny wykonaną ze złota, miedzi i wełny

Polscy archeolodzy odkryli coś nowego podczas wykopalisk w kościele św. Franciszka z Asyżu w Krakowie; Uważa się, że jest to pierwsze tego typu odkrycie w kraju. Pierwsza w swoim rodzaju proteza medyczna: prawie 300-letnie urządzenie pomogło mężczyźnie z rozszczepem podniebienia żyć wygodniej z tą chorobą.

Anna Spink, antropolog z Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Herzfelda w Polsce, wyjaśniła odkrycie: Nauki żywe. „To być może pierwsze tego typu odkrycie nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Nie ma takich urządzeń w kolekcjach instytucjonalnych i prywatnych (polskich i zagranicznych).

Urządzenie, określane jako uszczelka podniebienna, zostało zaprojektowane tak, aby pasowało do podniebienia mężczyzny. Zmieści się w jamie nosowej mężczyzny i zastąpi podniebienie twarde.

Rozszczep podniebienia występuje, gdy podniebienie twarde lub podniebienie nie zamyka się podczas ciąży. Obecnie rozszczep podniebienia można skorygować chirurgicznie. Jednak 300 lat temu nie było to dostępne dla ludzi. Zamiast tego znalazł inne rozwiązanie: to urządzenie, które włożono mu do ust jako protezę.

Autorzy zauważają w swoim artykule, że pierwsze próby uzupełnienia brakujących części podniebienia miały miejsce prawdopodobnie już w starożytności. Demostenes (384-322 p.n.e.), grecki mówca, miał wrodzony rozszczep podniebienia i być może wypełniał puste przestrzenie w ustach kamykami.

„Wyjątkowe” urządzenie składa się z dwóch części. Metalowa płytka imitująca podniebienie twarde jest zamontowana na wełnianej podkładce i ma za zadanie wygodnie zabezpieczać urządzenie po założeniu w jamie ustnej.

Jak wynika z badania, podniebienie twarde zapobiega przedostawaniu się substancji znajdujących się w jamie ustnej do jamy nosowej, a także pomaga w połykaniu, oddychaniu i mówieniu.

Według badania proteza o średnicy 3,1 cm, zwana obturatorem podniebiennym, waży około 5,5 grama. Proteza jest na ogół wklęsła i ma zakrzywiać się w jamie nosowej, pozostawiając jamę w jamie ustnej, tak jak ma to miejsce w naturalnym podniebieniu twardym.

Aby lepiej poznać skład protezy, naukowcy zbadali ją pod skaningowym mikroskopem elektronowym i wykorzystali spektroskopię rentgenowską, która analizuje skład chemiczny próbki. Odkryli, że monety składały się głównie z miedzi, z dużą ilością złota i srebra. Zbadano również wełnę i stwierdzono, że zawiera śladowe ilości jodku srebra. Prawdopodobnie dodano go do poduszki ze względu na jej właściwości antybakteryjne.

„Dzisiaj trudno jest ocenić dopasowanie uszczelki lub stopień jej szczelności” – napisali autorzy w swoim artykule. „Jednak współcześni pacjenci z podobnymi problemami zdrowotnymi opisują stosowanie protez, które zapewniają poprawę mowy (która staje się wyraźniejsza) i większy komfort podczas jedzenia”.

Badanie ukazało się w kwietniowym numerze magazynu Journal of Archaeological Sciences: raporty.

https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2024.104443

Zdjęcie na okładce: Widok z tyłu czaszki mężczyzny znalezionej w Polsce. Po lewej stronie widoczny brak podniebienia twardego. Zdjęcie po prawej stronie pokazuje sposób dopasowania złotej protezy. Źródło: Anna Spink; © 2024 Elsevier Ltd/Live Science.